ABD’den Çin’e Yönelik Dikkat Çeken İhracat Kontrolü

ABD’de Nvidia Çipleri İçin Konum Takibi Yasası Hazırlığı

Amerika Birleşik Devletleri’nde, yapay zekâ çiplerinin satış sonrası izlenebilirliğini artırmayı hedefleyen yeni bir yasa tasarısının hazırlanmakta olduğu bildirildi. Bu kapsamda, Nvidia gibi üreticiler tarafından geliştirilen ve yapay zekâ sistemlerinin temel bileşeni olan ileri düzey çiplerin yerlerinin ihracat sonrası doğrulanması amaçlanmaktadır. Bu adımın, ABD’nin uygulamakta olduğu ihracat kontrol yasalarının ihlal edilmesiyle sonuçlanan çip kaçakçılığının önlenmesine yönelik olduğu aktarılmaktadır.

ABD’li Demokrat Temsilci Bill Foster tarafından önümüzdeki haftalarda sunulması planlanan yasa tasarısının, çiplerin lisanslı şekilde kullanıldığı yerlerde bulunup bulunmadığını tespit etmeye yönelik teknik altyapıyı zorunlu hale getireceği belirtilmektedir. Foster, konum takibinin yanı sıra, lisanssız çiplerin çalışmasının da engellenmesine yönelik düzenlemelerin hazırlanmasını hedeflemektedir. Foster’ın konuyla ilgili olarak, “Bu sorun gelecekte yaşanacak olası bir tehdit değildir. Hâlihazırda yaşanmakta olan bir sorundur,” ifadelerini kullandığı aktarılmıştır.

Özellikle Çin’e yönelik uygulanan ihracat yasaklarının, yasa dışı yollardan delinerek yüksek güçlü çiplerin ülkeye sokulmasına neden olduğu bildirilmektedir. Reuters ve diğer medya kuruluşları tarafından yapılan araştırmalarda, ABD ihracat kontrollerine rağmen Çin’e Nvidia çiplerinin ulaştığına dair birçok örnek ortaya konmuştur. Nvidia ise bu çiplerin satış sonrası takibinin mümkün olmadığını kamuoyuna açıklamıştır. Ancak Foster ve bazı bağımsız teknik uzmanlar, çiplerin halihazırda konum izleme teknolojilerine sahip olduğu ve bu teknolojilerin devreye alınmasının mümkün olduğu görüşündedir.

Çip Konum Takibi Mümkün ve Hâlihazırda Kullanımda

Konum doğrulama teknolojilerinin teknik altyapısının mevcut olduğu, Google gibi şirketlerin kendi veri merkezlerinde bu tür izleme sistemlerini kullandığı ifade edilmiştir. Konuya doğrudan vakıf kaynaklar, Google’ın şirket içi yapay zekâ çiplerinin ve diğer donanımların güvenlik amaçlı olarak konumlarını izlediğini belirtmiştir. Google ise konuyla ilgili yorum yapmamıştır.

Konum doğrulama teknolojisinin temelinde, çiplerin güvenli bir bilgisayar sunucusuna sinyal göndermesi ve bu sinyalin ulaşım süresine göre çipin bulunduğu yerin tespit edilmesi yer almaktadır. Bilgisayar sinyallerinin ışık hızıyla hareket etmesi prensibine dayanan bu sistemin, çipin hangi ülkede bulunduğunun anlaşılmasını sağladığı, ancak kesin koordinat vermediği vurgulanmaktadır. Bu tür bir takip sisteminin, ABD Ticaret Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren Sanayi ve Güvenlik Bürosu’nun (BIS) halihazırda sahip olmadığı önemli veriler sunabileceği belirtilmektedir. BIS’in mevcut durumda yurt dışına ulaşan çipler üzerinde etkili bir kontrol ve izleme mekanizmasına sahip olmadığı aktarılmıştır.

Washington merkezli Institute for Progress adlı düşünce kuruluşunda görev yapan eski mühendis Tim Fist, bu tür bir takip sisteminin, kaçakçılığa maruz kalmış çipleri öncelikli inceleme listesine almak için önemli bir araç olabileceğini ifade etmiştir. Bu şekilde, hangi çiplerin yüksek öncelikle denetlenmesi gerektiği daha net biçimde belirlenebilecektir.

Lisanssız Çiplerin Devre Dışı Bırakılması Gündemde

Tasarı yalnızca çiplerin konumunu izlemeyi değil, aynı zamanda lisanssız biçimde kullanılan çiplerin çalışmasının da engellenmesini hedeflemektedir. Bu kapsamda çiplerin, ihracat lisansına sahip olmayan bir ülkede veya kullanım alanında etkinleştirilmesi halinde, sistemin otomatik olarak devre dışı kalması sağlanacaktır. Foster, bu teknolojinin konum doğrulamaya kıyasla daha karmaşık olduğunu, ancak bu yönde teknik görüşmelerin artık başlatılması gerektiğini belirtmiştir.

Foster’ın ifadelerine göre, yasa tasarısının kabul edilmesi halinde ABD Ticaret Bakanlığı, altı ay içinde bu iki alanla ilgili teknik düzenlemeleri hayata geçirmekle yükümlü kılınacaktır. Böylece çiplerin yalnızca yetkilendirilmiş alanlarda çalışmasına olanak tanınmış olacak ve lisans dışı kullanım engellenebilecektir.

Tasarıya, hem Demokrat hem de Cumhuriyetçi Parti üyelerinden destek verildiği bildirilmektedir. Çin Seçim Komitesi’nde görevli Demokrat Temsilci Raja Krishnamoorthi, konum doğrulamanın kaçakçılığı önlemek için yaratıcı bir çözüm sunduğunu ifade etmiştir. Aynı komitenin başkanı olan Cumhuriyetçi John Moolenaar ise Nvidia gibi şirketlerin yüksek güçlü çiplerine konum izleme teknolojisinin entegre edilmesinin gerekli olduğunu vurgulamıştır. İki temsilcinin açıklamaları, yasa tasarısının Kongre’de güçlü bir iki partili destek bulma olasılığını artırmaktadır.

Çip kaçakçılığına ilişkin kaygılar, Çin merkezli yapay zekâ girişimi DeepSeek’in gelişimiyle daha da yoğunluk kazanmıştır. DeepSeek’in, ABD menşeili Nvidia çiplerini kullanarak ABD sistemleriyle rekabet edebilecek düzeyde AI teknolojileri geliştirdiği ve bu çiplerin aslında Çin’e satışı yasaklandığı halde ülkeye sokulduğu bildirilmektedir. Singapur’da üç Çin vatandaşının, Nvidia çiplerini içeren sunucularla ilgili sahtecilik suçlamasıyla yargılandığı da kamuoyuna yansımıştır.