IMF: Küresel döviz piyasasında kırılganlık artıyor, belirsizlik dönemlerinde dolar talebi sıçrıyor

Özet:

Küresel döviz piyasası günlük yaklaşık 10 trilyon dolarlık işlem hacmiyle dünyanın en büyük ve en likit finansal alanı olmaya devam ediyor. Ancak Uluslararası Para Fonu’na (IMF) göre, son dönemde bu yapıda önemli bir dönüşüm yaşanıyor. Banka dışı finansal kurumların (NBFI) artan rolü, likiditeyi desteklerken kriz dönemlerinde piyasa kırılganlığını da artırıyor.

10 trilyon dolarlık dev piyasa değişiyor

IMF’nin Küresel Finansal İstikrar Raporu’nda yer alan analize göre, döviz piyasası uluslararası ticaretin ve finans sisteminin temelini oluşturuyor. Ancak bankacılık dışı finansal kurumlar (NBFI), döviz işlemlerindeki paylarını hızla artırıyor. Bu kuruluşlar, şirketlerin ve fonların kur riski yönetimi ve yabancı para finansmanına erişiminde önemli aktör haline geldi.

IMF, bu dönüşümün, özellikle küresel ekonomik belirsizlik dönemlerinde, piyasaları daha dalgalı ve kırılgan hale getirdiğini vurguladı.

Belirsizlik artınca dolar talebi sıçrıyor

Rapora göre, küresel belirsizlik yükseldiğinde yatırımcılar güvenli liman varlıklara, özellikle ABD dolarına yöneliyor.
IMF’nin yaptığı analiz, finansal oynaklığın keskin biçimde arttığı dönemlerde ABD dışı yatırımcıların dolar alımlarının ortalama 24 puan yükseldiğini ortaya koydu. Bu eğilim, özellikle NBFI’ler arasında belirgin.

Normal dönemlerde piyasa likiditesine katkı yapan bu kurumlar, stres anlarında ters etki yaratarak kırılganlığı artırabiliyor.

Gelişmekte olan ülkeler daha savunmasız

Belirsizlik dönemlerinde döviz kurları sert dalgalanıyor, kur makasları (bid-ask spread) genişliyor, ve döviz takası maliyetleri artıyor. IMF, bu etkileri ölçmek için “cross-currency basis” göstergesini kullandı. Bu gösterge genişlediğinde, para birimleri arasında takas işlemlerinde stresin arttığı anlamına geliyor.

Rapor, bu etkinin gelişmekte olan ülkelerde daha güçlü hissedildiğini, çünkü bu ekonomilerin genellikle sınırlı dolar likiditesine sahip olduğunu belirtiyor.

Ticaret savaşları yeni riskleri tetikliyor

Nisan ayında ABD’nin açıkladığı yeni gümrük tarifeleri sonrasında artan küresel belirsizlik, tanıdık bir tabloyu yeniden gündeme getirdi.
IMF verilerine göre, bu dönemde ABD dışı yatırımcıların dolar talebi artarken, bazı ülkeler net dolar satıcısı konumuna geçti.

Özellikle NBFI’lerin gelecekte doların değer kaybına karşı korunma amacıyla yaptığı hedge işlemlerinin önceki dönemlere göre daha güçlü ve kalıcı olduğu gözlendi. Bu durum, piyasa tepkilerinin giderek farklılaştığına işaret ediyor.

Döviz stresi diğer varlıklara da yayılıyor

IMF’ye göre, döviz piyasalarındaki stres diğer finansal varlıkları da etkileyebilir.
Artan fonlama ve hedge maliyetleri, hisse senedi ve tahvil piyasalarında getiri ve risk primlerini yukarı çekebilir.
Aynı zamanda bu durum, finansal kurumların aracılık kapasitesini zayıflatarak, genel finansal koşulları sıkılaştırabilir ve istikrar risklerini büyütebilir.

Bu etkiler özellikle yüksek kamu borcu olan veya varlık ve yükümlülüklerinin büyük kısmı yabancı para cinsinden olan ülkelerde daha belirgindir.

Operasyonel riskler: siber saldırı, sistem arızası, takas riski

IMF raporu, döviz piyasalarının yalnızca makroekonomik şoklara değil, aynı zamanda operasyonel kesintilere de son derece açık olduğunu vurguladı.
Teknik arızalar, siber saldırılar, elektrik kesintileri ve takas riski — yani bir tarafın yükümlülüğünü yerine getirip karşı tarafın ödemesini alamama riski — likiditeyi ciddi biçimde bozabiliyor.

IMF’nin analizine göre, kısa süreli işlem platformu kesintileri bile piyasa derinliğini önemli ölçüde zayıflatabiliyor.
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, eşzamanlı takas mekanizmalarına (simultaneous settlement systems) erişimin sınırlı olması bu riskleri daha da artırıyor.

Sonuç: Artan kırılganlık uyarısı

IMF, küresel döviz piyasasında artan volatilitenin ve yapısal değişimlerin, finansal sistemin genel istikrarını etkileyebileceği uyarısında bulundu.
Kurum, merkez bankalarına ve düzenleyici otoritelere, piyasa şeffaflığını artıracak, takas riskini azaltacak önlemler almaları çağrısında bulundu.

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]