ANALİZ: Powell’dan Kritik Mesajlar

“Veri Kararması” Uyarısı ve Tarife Etkisi

ABD Merkez Bankası Başkanı Jerome Powell, son toplantısında yaptığı açıklamalarda, ekonomideki yönün belirsizleştiğine dikkat çekti. Enflasyonda görülen yavaşlama sinyallerine rağmen, bazı kalemlerde fiyat artışlarının yeniden hız kazandığını belirtti. Özellikle son dönemde yürürlüğe giren gümrük tarifelerinin etkisine vurgu yapan Powell, bu artışların “tek seferlik ama gecikmeli” bir etki yaratacağını ifade etti.

Powell, “mallar fiyatlarında gözlenen artışın büyük kısmı tarifelerden kaynaklanıyor” diyerek, bu durumun enflasyona geçici bir baskı oluşturduğunu söyledi. Ancak ilginç bir şekilde, hizmet sektöründeki fiyat artışlarının da dikkat çekici olduğunu belirtti. Özellikle konut dışı hizmetlerde fiyatların “yanal seyrettiğini” dile getirerek, enflasyonun genel seyrinde karmaşık bir tablo oluştuğuna işaret etti.

Enflasyonun Yapısı: Mal, Konut ve Hizmet Ayrımı

Powell, tüketici fiyat endeksinin bileşenlerini ayrıntılı şekilde ele aldı. Mallar tarafında artış eğilimi görülürken, barınma kaleminde pandemi döneminde yaşanan sert yükselişin ardından uzun süredir devam eden bir “soğuma” süreci yaşandığını belirtti. Barınma enflasyonundaki bu düşüş, genel fiyat baskılarını bir ölçüde hafifletmiş durumda.

Buna karşın, “konut dışı hizmetler” kategorisinde fiyatların durağanlaştığını ama inatçı biçimde yüksek kaldığını ifade etti. Bu alan, özellikle iş gücü maliyetleriyle doğrudan bağlantılı olduğu için, enflasyonun kalıcılığı açısından dikkatle izleniyor. Powell’a göre, bu kalemlerin tamamı birlikte değerlendirildiğinde, “tarife etkisi hariç tutulduğunda enflasyon, yüzde 2 hedefine sanıldığı kadar uzak değil.”

Powell’ın paylaştığı hesaplamalara göre, son dönemde uygulanan tarifeler, çekirdek enflasyona yaklaşık 0,5 ila 0,6 puan arasında ek yük getirmiş durumda. Bu durum, ticaret politikalarının para politikası üzerindeki dolaylı etkilerini bir kez daha gündeme taşıdı.

“Sisli Hava” Benzetmesi: Veri Kararması Endişesi

Powell’ın açıklamaları sırasında en fazla dikkat çeken ifadelerden biri, hükümetin kapanması nedeniyle yaşanan veri akışı kesintisine yaptığı göndermeydi. Başkan, Aralık toplantısında alınacak olası kararların bu “veri kararmasından” etkilenebileceğini belirtti. “Sisli bir havada araba kullanırken ne yaparsınız? Yavaşlarsınız.” ifadesiyle durumu özetleyen Powell, belirsizlik ortamında temkinli adımlar atılacağının sinyalini verdi.

ABD’de yaşanan geçici hükümet kapanmaları, istatistik kurumlarının veri yayımlamasını sekteye uğratarak Merkez Bankası’nın analiz gücünü sınırlıyor. Powell, bu durumu “geçici bir tablo” olarak tanımlasa da, mevcut bilgi eksikliğinin faiz kararlarını geciktirebileceğini belirtti. Ayrıca, “detaylı bir ekonomik tablo oluşturmak şu anda mümkün değil” sözleriyle bu sorunun ciddiyetine işaret etti.

K-Şekilli Ekonomi ve Gelir Eşitsizliği Vurgusu

Powell’a yöneltilen bir soru, kamuoyunda sıkça tartışılan “K-şekilli ekonomi” kavramı üzerineydi. Bu model, pandemi sonrası dönemde yüksek gelirli kesimlerin servetlerini artırırken, düşük ve orta gelirli grupların zorluk çekmeye devam ettiğini anlatıyor. Powell, bu konunun önemini kabul ederek, “ekonomik büyümenin bazı kesimlerde çok daha güçlü hissedildiğini, ancak diğer gruplarda gelir baskısının sürdüğünü” belirtti.

Bu açıklama, Merkez Bankası’nın sadece fiyat istikrarına değil, istihdamın niteliğine ve gelir dağılımına da giderek daha fazla odaklandığını gösterdi. Powell ayrıca, işsizlik başvurularında “belirgin bir artış” gözlemlenmediğini söyledi. Eyalet bazında yapılan gözlemler, iş gücü piyasasının hâlen “istikrarlı bir çizgide” ilerlediğini gösteriyor.

Tüketicilerde Yorgunluk: “Halk hâlâ geçmişin enflasyonunu hissediyor”

Powell, fiyat artışlarının göreli olarak yavaşlamasına rağmen tüketicilerin enflasyon karşısında hâlâ memnuniyetsiz olduğunu söyledi. “İnsanlar fiyatların neden arttığıyla ilgilenmiyor. Onların gördüğü tek şey, geçmişteki artışların hâlâ cüzdanlarında hissedildiği.” diyerek halkın bakış açısına dikkat çekti.

Powell’a göre, 2021–2023 döneminde yaşanan yüksek enflasyon, Amerikan toplumunun büyük bölümünde kalıcı bir ekonomik stres yaratmış durumda. Bu durum, fiyat artış hızının düşmesine rağmen, halkın genel ekonomik algısında iyileşme yaratmıyor. “Fiyatlar artık aynı hızda yükselmese bile, o üç yılın yükü hâlâ hissediliyor. Bu yüzden insanlar enflasyondan rahatsız olmaya devam ediyor.” sözleriyle tüketici güvenindeki kırılganlığı vurguladı.

Yapay Zekâ ve İş Gücü: “Yeni Dönemin İkilemi”

Powell’ın gündeminde dikkat çeken bir diğer başlık ise yapay zekâ teknolojisinin iş piyasasına etkisiydi. Başkan, son dönemde birçok büyük teknoloji şirketinin toplu işten çıkarmalar gerçekleştirdiğini, bunların bir kısmının da yapay zekâ yatırımlarına geçiş süreciyle bağlantılı olduğunu ifade etti. Özellikle Amazon’un 14 bin kişilik işten çıkarma hamlesinin bu dönüşümün sembolü olduğunu belirtti.

Powell, “Yapay zekâ, üretkenliği artırabilir ancak aynı zamanda bazı meslekleri ortadan kaldırma potansiyeline de sahip. Bu süreci çok dikkatli izliyoruz.” dedi. Bununla birlikte, uzun vadede teknolojik dönüşümün yeni iş alanları yaratabileceğini, dolayısıyla kısa vadeli olumsuzlukların kalıcı olmayabileceğini söyledi.

Fed Başkanı, geçmişteki “dot-com” balonuna atıfta bulunarak yapay zekâ yatırımlarının bugünkü niteliğini farklı bir zeminde değerlendirdi. “1990’larda teknoloji şirketleri fikirden ibaretti; bugün ise bu firmalar gerçek kazançlar elde ediyor. O dönem bir balondu, bugün ise reel üretkenlik var.” sözleriyle teknoloji sektöründeki mevcut büyümenin temellerinin daha sağlam olduğuna dikkat çekti.

İşsizlikte Kırılgan Denge

Powell, iş gücü piyasasında zayıflama sinyalleri olduğunu ancak bunun hızla kötüleştiğine dair bir gösterge bulunmadığını söyledi. “İş arayanlar için durum elbette zorlayıcı, ancak işsizlikteki zayıflık hız kazanmıyor. Bu olumlu bir işaret.” ifadesiyle istihdam piyasasına temkinli bir iyimserlik getirdi.

Bununla birlikte, Fed’in karar alırken “sisli bir havada araba kullanmak” benzetmesiyle anlatılan veri belirsizliğiyle karşı karşıya olduğunu da vurguladı. Devletin geçici kapanması nedeniyle ekonomik verilerin yayımlanamaması, Fed’in analiz gücünü sınırlıyor. Powell, “Veri kararması geçici bir durum ancak Aralık toplantısındaki kararlarımızı etkileyebilir” dedi.

Aralık Toplantısına Dair Belirsizlik

Powell, piyasaların büyük oranda fiyatladığı Aralık ayı faiz indirimi beklentilerine net bir yanıt vermedi. “Bir sonraki toplantıda faiz indirimi kesin değil, hatta bundan oldukça uzaktayız” ifadelerini kullandı. Bu açıklama, küresel piyasalarda anında yankı buldu; hisse senetleri gerilerken, tahvil faizleri yükseldi.

Powell, “politika için risksiz bir yol yok” diyerek hem enflasyonun hem de istihdamın aynı anda dengelenmesinin zorluklarını vurguladı. Bu cümle, son dönemde “stagflasyon” tartışmalarının yeniden gündeme gelmesinin de altını çizdi. Çünkü faiz indiriminde aşırı temkin, ekonomik yavaşlamayı derinleştirebilirken, erken adımlar da fiyat istikrarını bozabilir.

Veri Kaynakları ve Alternatif Göstergeler

Powell, resmi istatistiklerin askıya alınması nedeniyle özel sektör verilerine yöneldiklerini de açıkladı. Özellikle ADP tarafından geliştirilen haftalık istihdam göstergesinin, bu boşluğu kısmen doldurabileceğini söyledi. Ancak bu tür göstergelerin sınırlı bir kapsama sahip olduğunu, dolayısıyla “kesin çıkarımlar” yapmakta dikkatli olunması gerektiğini vurguladı.

Ayrıca, iş dünyasından gelen anekdotsal bilgilerin, yani şirket bilançoları ve sektör bazlı anketlerin de son dönemde önem kazandığını belirtti. “Bu alanda bir şeyler olduğunu düşünüyoruz” diyen Powell, şirketlerden gelen verilerin enflasyondaki kademeli artışı doğruladığını ifade etti.

Sonuç: Fed Temkinli Modda

Powell’ın genel mesajı, belirsizliklerle dolu bir dönemde Fed’in “yavaşlayarak ilerleyeceği” yönünde oldu. Enflasyonun bazı kalemlerde yeniden hızlanması, gümrük vergilerinin fiyatlara geç etkisi, hükümetin kapanması nedeniyle yaşanan veri eksikliği ve gelir eşitsizliği gibi etkenler, para politikası açısından karmaşık bir tablo oluşturuyor.

Aralık ayında faiz indirimi yapılması olasılığı halen gündemde olsa da, Powell’ın ifadeleri Fed’in elini erken açmak istemediğini gösteriyor. Bu da önümüzdeki haftalarda ekonomik verilerin, özellikle özel sektör kaynaklı göstergelerin, piyasa beklentilerini yönlendirmede çok daha belirleyici olacağını işaret ediyor.