FATF Başkanı: Türkiye gri listeden çıkmak için çok önemli adımlar attı

Mali Eylem Görev Gücü (FATF) Başkanı T. Raja Kumar Türkiye gri listeden çıkma yolunda çok önemli adımlar attığını söyledi. Türkiye’nin gri listeye alınma sürecini ve sonrasında kaydedilen ilerlemeyle gelinen noktayı EKONOMİ gazetesine değerlendiren Kumar, “Türkiye kendi sisteminin güçlendirilmesi konusunda FATF ile birlikte çalışacağına dair üst düzey bir kararlılık gösterdi” dedi. Türkiye’nin yüksek riskli kuruluşların denetimi için daha fazla insan kaynağı eklenmesini ve kar amacı gütmeyen kuruluşların kötüye kullanılmasını önlemek amacıyla denetimde risk temelli bir yaklaşım benimsenmesini de içeren ayrıntılı bir eylem planı üzerinde anlaşmaya vardığını belirten Kumar, “Şubat 2024 Genel Kurulunda FATF üyeleri, Türkiye’nin artık eylem planını tamamladığını ve kaydedilen bu ilerlemenin, Haziran 2024’ten önce saha ziyaretinin gerçekleştirilmesini gerektirdiğini belirledi. Yapılacak bu yerinde değerlendirmede uzmanlardan oluşan bir ekip Türkiye’nin kaydettiği ilerlemeyi doğrulayacak ve elde ettiği bulguları Genel Kurul’a bildirecek. Genel Kurul ise Haziran 2024’te Türkiye’nin gri listeden çıkarılıp çıkarılmayacağına karar verecek” şeklinde konuştu. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) bünyesinde 1989’da kurulan FATF, kara paranın aklanmasıyla mücadeleye ilişkin tavsiye ve kuralları belirleyen örgüt konumunda bulunuyor. Türkiye’nin 1991’de üye olduğu FATF’nin 37 ülke ve 2 kurumdan oluşan toplamda 39 üyesi mevcut. Kurum, 11 Eylül saldırılarının yaşandığı 2001 yılından bu yana terörün finansmanının kontrolü görevini de yürütüyor.

FATF’nin gri listesini kısaca tanımlayabilir misiniz, hangi durumlarda ülkeleri gri listeye alıyorsunuz,bu listede olmanın ne gibi dezavantajları var?

Yasadışı finans, uyuşturucu, silah kaçakçılığı, yolsuzluk ve terör saldırıları gibi çok çeşitli suç faaliyetlerini mümkün kılar ve finanse eder. Aynı zamanda eşitsizliğe, iş kayıplarına ve ekonomik kalkınmanın önündeki zorluklara da neden olur. Bu nedenle tüm ülkelerin yasa dışı finansmana karşı önlem alması hayati önem taşıyor. FATF, yüksek riskli ve izlenen bölgelere ilişkin çalışmalarla, kara para aklamayı önleme/terörizmin finansmanı ve nükleer silahların yayılmasıyla mücadele (AML/CFT/CPF) sistemlerinde önemli boşluklara sahip olan ve gerekli önlemleri almakta başarısız olan ülkeleri ‘gri’ ve ‘kara listeleri’ aracılığıyla tespit ediyor. Bunu yapmak, söz konusu bölgelerden kaynaklanan belirli riskler hakkında farkındalığın artmasına yardımcı oluyor ve böylece uygun risk azaltma önlemleri uygulamaya konulabiliyor. İlgili bölgelerin kamuya açık olarak tanımlanması, suç teşkil eden işlemlere farkında olmadan dahil olma olasılığını sınırlar ve yasa dışı mali akışların küresel mali sistem dışında tutulmasına yardımcı olur.

Gri listede yer almak cezai bir tedbir değildir. Daha ziyade sistemik boşluklara dikkat çeker ve ülkenin mali sisteminin gücünü ve şeffaflığını geliştirecek ve ülkenin genel ekonomik kalkınmasına katkıda bulunacak gerekli reformları hayata geçirmek için siyasi kararlılığı oluşturmaya yönelik güçlü ve etkili bir araçtır. Ülke, önemli boşluklarını tamamen giderdikten ve FATF gri listesinden çıkarıldıktan sonra, sıkı çalışmasının meyvelerinden, yani daha fazla yerel ve uluslararası güven sağlayan, yatırımlar ve ekonomik büyüme için uygun zemini hazırlayan güçlü bir sistemden yararlanabilir. Gri listeden başarıyla çıkan ülkelerin deneyimleri bu şekilde olmuştur.

Türkiye neden gri listede, Türkiye’nin gri listeye alınmasını tetikleyen unsurlar nelerdi?

FATF’ın Türkiye’nin kara para aklama ve terörün finansmanıyla mücadeleye yönelik tedbirlerine ilişkin 2019 değerlendirmesi, ülkenin AML/CFT/CPF çerçevesindeki temel eksiklikleri ortaya çıkardı. Değerlendirmeyi takip eden yılda Türkiye, karşılıklı değerlendirme raporunda belirlenen tavsiye edilen eylemler konusunda bir miktar ilerleme kaydetti, ancak uluslararası mali sistemin bütünlüğünü tehdit eden ciddi eksiklikler devam etti. Sonuç olarak FATF, Ekim 2021’de Türkiye’yi gri listeye ekledi. Daha sonraki süreçte, Türkiye kendi sisteminin güçlendirilmesi konusunda FATF ile birlikte çalışacağına dair üst düzey bir kararlılık gösterdi ve yüksek riskli kuruluşların denetimi için daha fazla insan kaynağı eklenmesini ve kar amacı gütmeyen kuruluşların kötüye kullanılmasını önlemek amacıyla denetimde risk temelli bir yaklaşım benimsenmesini de içeren ayrıntılı bir eylem planı üzerinde anlaşmaya vardı.

Uzman ekip yerinde değerlendirme için gelecek

Türkiye gri listeden çıkmak için bugüne kadar neler yaptı, ne zaman çıkması bekleniyor?

Ekim 2021’de gri listeye alınmasından bu yana Türkiye, AML/CFT rejimini iyileştirmeye yönelik çok önemli adımlar attı. Attığı adımlar arasında karmaşık kara para aklama soruşturmaları ve kovuşturmalarının yürütülmesi; riskler doğrultusunda terörün finansmanı soruşturmalarının yürütülmesi ve denetimde risk temelli bir yaklaşımın uygulanması sayılabilir. Şubat 2024 Genel Kurulunda FATF üyeleri, Türkiye’nin artık eylem planını tamamladığını ve kaydedilen bu ilerlemenin, Haziran 2024’ten önce saha ziyaretinin gerçekleştirilmesini gerektirdiğini belirledi. Yapılacak bu yerinde değerlendirmede uzmanlardan oluşan bir ekip Türkiye’nin kaydettiği ilerlemeyi doğrulayacak ve elde ettiği bulguları Genel Kurula bildirecek. Genel Kurul ise Haziran 2024’te Türkiye’nin gri listeden çıkarılıp çıkarılmayacağına karar verecek.

FATF ile eylem planının tamamlanması ilk koşuldu

Gri listeden çıkılması için hangi adımların atılması, ne gibi düzenlemelerin yapılması gerekiyor?

Gri listeden çıkmak için bir ülkenin FATF ile üzerinde mutabakata vardığı eylem planını tamamlaması gerekiyor. FATF Genel Kurulu ülkenin eylem planını tamamladığını tespit ederse, söz konusu ülke FATF’nin saha ziyareti, yani yerinde yapılacak bir değerlendirme sırasında gerekli reformların tam anlamıyla devam ettiğini ve bunların sürdürülmesine yönelik üst düzey siyasi kararlılığın bulunduğunu göstermelidir.