Sosyal Medya

Dünya Ekonomisi

Acemoğlu: 15 yıl Türkiye için fırsat penceresi bunu harcarsa sonu trajik olur

IMF’nin eski baş ekonomisti Simon Johnson ile birlikte kaleme aldığı “Güç ve İlerleme: Teknoloji ve Refah Üzerine Bin Yıllık Mücadelemiz”…

Acemoğlu: 15 yıl Türkiye için fırsat penceresi bunu harcarsa sonu trajik olur

IMF’nin eski baş ekonomisti Simon Johnson ile birlikte kaleme aldığı “Güç ve İlerleme: Teknoloji ve Refah Üzerine Bin Yıllık Mücadelemiz” adlı kitabı yayınlandıktan yaklaşık üç hafta sonra Türkiye kökenli ekonomist Daron Acemoğlu İstanbul’daydı.

Maliye Hesap Uzmanları Vakfı’nın önceki gün İstanbul’da düzenlediği “Yakın Gelecekte Dünya ve Türkiye” panelinde konuşan Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) öğretim üyesi, hem yeni kitabında ortaya koyduğu “eşitsizliği giderme” ve “yapay zekayı verimliliği ve insanların ücretlerini arttırma” perspektifini hem de Türkiye’nin orta ve uzun dönemde daha yüksek kaliteli büyümesi için önerilerini dile getirdi.

“İktisadi ve siyasi kurumlar kötü durumda, bunlar iyileştirilmeden yüksek büyüme zor”

Profesör Acemoğlu’na göre, yüksek kaliteli büyümenin gerçekleştirilmesi için orta vadede yapılması gereken beş temel aksiyon bulunuyor. Acemoğlu, bunları şöyle sıraladı:

“Birincisi bunun için verimlilik konusuna odaklanmak gerekiyor. İkincisi kurumlar. Benim çalışmalarımın da ana odağı kurumlar. Türkiye’nin geleceği için iktisadi ve siyasi kurumlar kötü durumda. Bunlar iyileştirilmeden daha yüksek büyümeye gitmesi çok zor. Üçüncüsü yabancı sermayenin uzun vadeli gelmesi çok önemli. Kısa vadeli sermaye her ülkeye gidiyor. Teknolojiye yatırımın yapılması için yabancı sermayenin gelebilmesi çok önemli. Yargı kurumlarına inanç olduğu zaman yargı kurallarına güven artığı zaman yabancı sermaye uzun vadeli gelebilir. Dördüncüsü eğitim. Türkiye’nin teknolojiye çok daha yatkın gençlik yaratması lazım. Yapay zeka gibi konuları bir tarafa bırakıp Türkiye’nin kendi başına büyümesi mümkün değil.”

“Enflasyon çok büyük problem; bankaların ve şirketlerin bilançoları iyi değil”

MİT öğretim üyesi, Türkiye’nin orta vadeli sorunları planlama yapmadan kısa vadeli sorunları çözmesi gerektiğinin de altını çizdi. Acemoğlu, ekonomideki en yakıcı sorunun enflasyon olduğu görüşünde.

Acemoğlu, “Türkiye kısa vadedeki sorunları çözmek için doğru kararlar vermeli. Öncelikle enflasyon çok büyük problem. Bunu çözmek için para politikaları doğru bir hale getirilmeli. Bunun için 180 derece dönüşüm gerekiyor. Türkiye’de hem şirketlerin hem de bankaların bilançoları iyi değil. Bunun için de kaynak gerekiyor. Seçim ekonomisi uygulamalarından önce başlayan seçim ekonomisiyle artan devletin bütçe açığının kapatılması lazım. Ve bunun için de kaynak lazım. Türkiye’nin iç ve dış yatırımcılara para politikası ile ilgili güven vermesi lazım. Bu şekilde çok pahalı olmayan kaynakların çok kısa sürede gelmesi gerekli. Türkiye bütçe açığını ve bilanço problemlerini çözmeli. Türkiye yatırımda geri kalıyor. İşsizliği artırmadan enflasyonu düşürürken geleceğe doğru adımlar atabilmesi için üretkenliği temel alan atılım yapması lazım. İhtiyaç siyasetçilere deli ceketleri giydirmek onların yöntemlerinin uygulanmasını sağlamak” diye konuştu.

“Mehmet Şimşek’in gücü yeter mi emin değilim”

Toplantıda kendisine en çok yöneltilen soru Nureddin Nebati’nin yerine yeniden Hazine ve Maliye Bakanlığı görevine atanan Mehmet Şimşek’in Türkiye’nin ekonomideki ihtiyaçlarını giderip gideremeyeceği hakkındaydı.

Acemoğlu, piyasaların çok güvendiği Şimşek’in kısa vadede tarif ettiği sorunları çözmesinin mümkün olmadığını söyledi ve ekledi, “Mehmet Şimşek gelebilecek kişiler içinde herhalde kalifikasyonu en yüksek olanlardan bir tanesi. Ama emin değilim ki benim dediğim beş maddeyi uygular mı? Uygulamaya gücü yeter mi?” dedi.

“Türkiye, 2006’da ne ihraç ediyorsa bugün de onu ediyor”

Yapay zekanın birçok gelişmekte olan ülke gibi Türkiye’nin gündemine girmekte geciktiğini vurgulayan Acemoğlu, 2001-2006 arasında yürürlükte olan Kemal Derviş programının bir kenara bırakılmasının son 35 yıldır Türkiye’de kaliteli büyüme sağlayamadığını dile getirdi.

John Bates Clark madalyası ve John Von Neumann ödülü sahibi ekonomist, “Türkiye’nin durumunda olan 20-30 tane gelişmekte olan ülke var ve bunların hiçbiri şu anda yapay zekadan bahsetmiyor. Hepsinin kendi problemleri var; demokrasi, ekonomi çöküşü, cari açıklar, üretkenlik problemi. Size şu anda Türkiye’nin son 35 sene içindeki büyüme özetini veriyorum. 1990’ların ekonomik trajedisinin bir nedeni, verimlilik düşüşü. 2001’deki reformlarda Türkiye ekonomide toplam faktör verimliğini artıran bir süreçten geçti. Eşitsizlik düştü, ücretler arttı. 2006’dan sonra gelen büyüme, çok kalitesiz büyüme. Verimlik problemi, Türkiye’nin en büyük problemi. Türkiye 90’ların başında düşük teknolojili ürünler ve tarım ihraç ediyordu. 2001-2006 arasında teknolojik olarak ilerleme görüyoruz. Beyaz eşya, araba. Türkiye, 2006’da ne ihraç ediyorsa bugün de onu ediyor. Buna karşı başka gelişmekte olan ülkeler bakarsanız hem teknoloji daha yüksek hem de gelişmeye devam ediyor. Bunun nedenleri hem kurumsal hem de dijital teknolojilere Türkiye’nin ayak uyduramaması” değerlendirmesine bulundu.

“Türkiye için en kötü şey, gelecek 15 senenin de bundan önceki 15 sene gibi ya da 90’lardaki gibi devam etmesi”

Gazeteci Özlem Gürses ise Prof. Acemoğlu’na Türkiye ekonomisini bekleyen en büyük felaket senaryosunu sordu.

Her ülke için “uç senaryolar” olduğunu belirten Daron Acemoğlu, o senaryolar yerine olasılığı yüzde beş üzerinde olan kötü senaryoyu dillendirmekle yetindi.

Acemoğlu, “Bence Türkiye için en kötü şey, gelecek 15 senenin de bundan öneki 15 sene gibi devam etmesi ve 1990’lardaki gibi devam etmesi. Üretkenliğin yüksek olmadığı, demokrasinin kuvvetlenmediği ve hatta ekonominin istikrarsızlığı 1990’larda olduğu gibi bir artıp bir azaldığı bir sistem. Demokrasi potansiyeli yüksek, yatırım potansiyeli yüksek, genç bir nüfusu var. Ve önümüzdeki fırsat penceresi 15 sene. 15 sene sonra Türkiye uyanırsa çok geç. Çünkü Türkiye genç nüfusunu kaybetmiş olacak, teknolojik olarak geri kalmış olacak. Potansiyelini de kaybetmiş olacak. Bundan sonraki 15 seneyi de 90’lardaki gibi ya da bundan önceki 15 sene gibi harcarsak bu çok trajik bir şey. Çok daha uç senaryolara gitmeye gerek yok bence” diye konuştu.

“Türkiye gençlerini doğru yönlendirmiyor”

Amerika’da birçok sektörde çalışanlar ücret kaybına uğrarken bilgisayar, yazılım gibi alanlarda çalışanların ücret artışına gittiğini vurgulayan Prof. Acemoğlu, Türkiye’nin eğitim sistemini gözden geçirmesi gerektiğini belirtti.

MİT öğretim üyesi, “Mühendislikte aslında acayip düşüş var Türkiye’de. Bilgisayar mühendisliğinde hiçbir artış yok. Yani Türkiye gençlerini doğru yönlendirmiyor bu konuda. Özellikle bu yapay zekanın getireceği gelişmelere nasıl ayak uyduracağımızı bilmiyoruz. Bundan da daha önemlisi Türkiye kurumları giderek daha kötüleşiyor. Ekonomik kurumlar, hükümet etkinliği, denetleme kalitesi, yoksulluğun kontrolü, iş piyasasındaki kurumların hepsinde kurumsal bir çöküş var. Tabii ki bu kurumsal çöküş kendi başına olmuyor. Aynı zamanda siyasi hakların da çöküşüyle alakalı. Bunların hepsini bir arada görmek lazım” dedi.

Acemoğlu’ndan Facebook ve Google eleştirisi: “Geleceği teknoloji belirleyecek ama bu teknolojinin yönünü insan çizmeli”

Dünyaca ünlü Amerikan sosyal medya ve teknoloji şirketleri Facebook ve Google ile Çin Komünist Partisi arasında benzerlik kuran MİT profesörüne göre, “demokratik kontrol” her ülke için yaşamsal bir role sahip. Profesör Acemoğlu, şunları dile getirdi:

“Grafikte yukarıda Facebook, aşağıda Çin’deki sosyal kredi sistemi var. Bunları bazı insanlar sanki iki uç gibi görüyorlar. Hayır, bence birbirine çok yakın. Google Facebook’un vizyonu, Çin Komünist Partisi’nin vizyonuyla çok benziyor aslında. İkisinde de tepeden gelen bir kontrol, bilgiler yukarıya gidiyor, insanların inisiyatifi azalıyor.

Demokratik kontrole ihtiyaç var. Türkiye’de de Hindistan’da da Amerika’da da. Birkaç tane bilim adamı ve birkaç tane işveren teknolojinin geleceğini belirleyecek ve işçiler bunları kabul edecek. Bu sağlıklı süreç değil. Demokratik sürecin çok daha sağlıklı olması lazım. Google, Microsoft ve Facebook’un büyüklüğü dünyada daha önce görmediğimiz büyüklükler. Teknolojinin yönünün toplum tarafından yönlendirildiği iklim değişikliği konusunda olduğu gibi güzel örnekler var. Geleceği teknoloji belirleyecek ama bu teknolojinin yönünü insan çizmeli.”

VoA

BAKMADAN GEÇME

  • Sanayi üretiminde bahar canlanması!

    Mart ayında sanayi üretimi hem aylık hem yıllık bazda artış gösterdi. Madencilik ve imalat sanayi yükselişe geçerken, enerji üretiminde düşüş yaşandı.

  • Enerjisa Üretim’den 2.5 milyar dolarlık yenilenebilir enerji hamlesi

    Türkiye'nin en büyük özel elektrik üreticisi Enerjisa Üretim, 30. santralini devreye aldı. Uygar RES’in tamamlanmasıyla Türkiye’nin ikinci en büyük rüzgâr santrali devreye girecek. Şirket, 11 ülkeye hizmet verirken 2.5 milyar dolarlık dev yatırım planını sürdürüyor.

  • Özgür Özel: “19 Mart süreci Türkiye’yi paralize etti, KOBİ’ler iflasa sürüklendi”

    CHP Genel Başkanı Özgür Özel, İstanbul Sanayi Odası ziyaretinin ardından yaptığı açıklamalarda 19 Mart sonrası yaşanan ekonomik gelişmelere sert tepki gösterdi: "Türkiye'yi ayakta tutan sağlam kolonlar nefes alamıyor."

  • Aracı Kurumlar Borsa için ne yorum yaptı?  Yükseliş sürebilir

    Genel bir değerlendirme yaptığımızda, son dönemde  sergilediği zayıf seyirle 9,000 bölgesine kadar savrulan  piyasada, dün itibarıyla bu kritik destekten yukarı yönde bir  toparlanma çabası daha başlamış durumda. Yaşanan  yükseliş hareketinin, son dönemkilerden farklı olarak, daha  homojen bir şekilde farklı sektör endekslerine yansımış  olmasını, hareketin devamı açısından cesaret verici olarak  görüyoruz.

  • Dövize kaçış bitti, TCMB rezervleri yükselişe geçti

    2 Mayıs haftasında swap hariç net rezervlerde 2,9 milyar $’lık azalış, yurtdışı yerleşiklerin 1,2 milyar $’lık DİBS satışı ve DTH’lardaki 825 milyon $ azalış öne çıkıyor. Ayrıca, TCMB Analitik Bilanço verilerine göre, swap hariç rezervlerde 7 Mayıs itibariyle 4,2 milyar $’lık artış olduğunu hesaplıyoruz. Haftalık hareketleri şöyle sıralayabiliriz:

  • SABAH Analizi: Ticaret umudu: Risk iştahı arttı, Bitcoin kükredi, dolar toparladı!

    ABD-İngiltere ticaret antlaşması piyasalar moral verdi. Bitcoin, dolar ralliye geçti

  • Trump, Netanyahu ile Bağlarını Kesti: Ortadoğu’da İsrail Olmadan Adım Atacak

    Eski ABD Başkanı Donald Trump, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile bağlarını kopardı. Trump’ın Netanyahu’yu manipülasyonla suçladığı ve Ortadoğu stratejisini İsrail hükümetinden bağımsız yürüteceği bildirildi. 📌 Haber Metni: İsrail Ordu Radyosu’nun haberine göre, ABD eski Başkanı Donald Trump, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile ilişkilerini sonlandırma kararı aldı. Nedeni ise Netanyahu’nun Trump’ı yönlendirmeye çalıştığına dair oluşan güçlü şüpheler. Habere göre Trump’ın yakın çevresi, İsrail Stratejik İşler Bakanı Ron Dermer’e Trump’ın artık Netanyahu ile Ortadoğu politikalarında koordinasyon kurmayacağını bildirdi. Dermer’e aktarılan mesajda, Trump’ın en çok nefret ettiği şeyin “manipüle edilmek” olduğu vurgulandı. Bir İsrailli yetkili, Dermer’in Cumhuriyetçi çevrelerde alışılmış “kibirli” tutumunun bu gerginliği gidermeye yetmediğini belirtti. Bu gelişme, Israel Hayom gazetesinin Trump’ın Netanyahu’dan “hayal kırıklığına uğradığını” ve artık Ortadoğu’daki adımlarını İsrail’in onayını beklemeden atacağını yazmasının hemen ardından geldi. Trump, 20 Ocak 2025’te başkanlık görevine yeniden başladığından bu yana Netanyahu hükümetine geniş çaplı ve koşulsuz destek vermişti. Bu destek, 7 Ekim 2023’ten bu yana Gazze’de yürütülen ve birçok çevre tarafından “soykırım” olarak tanımlanan askeri operasyonlara rağmen sürdü. Ancak Israel Hayom’un isimsiz kaynaklara dayandırdığı haberde, iki liderin kişisel ilişkilerinin giderek soğuduğu ve karşılıklı hayal kırıklığının arttığı ifade edildi. Trump’a yakın iki üst düzey ismin kapalı kapılar ardında, Trump’ın artık İsrail’i beklemeyeceğini ve Ortadoğu gündemini kendi başına ilerleteceğini söylediği aktarıldı. Trump’ın hangi somut adımları atacağı belirtilmemekle birlikte, Tel Aviv’in Trump’ın İsrail’i dışarıda bırakarak hareket ettiğinden şikayet ettiği bildirildi. Bu duruma örnek olarak, Washington yönetiminin Yemen’deki Husilerle imzaladığı ateşkes anlaşması gösterildi. Anlaşma İsrail’e haber verilmeden sonuçlandırıldı ve Tel Aviv tamamen devre dışı bırakıldı. Bu son gelişmeler, iki ülke arasındaki stratejik ilişkilerin geleceği konusunda yeni soru işaretleri doğururken, Trump’ın Ortadoğu politikasında İsrail’siz bir dönem başlattığı yorumlarına yol açtı. Kaynak: İsrail Ordu Radyosu, Israel Hayom, Arap basını Atilla Yesilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Abonelik koşulları için bize e-mail atın: [email protected] 🔑 Anahtar Kelimeler: Donald Trump, Binyamin Netanyahu, Trump Netanyahu krizi, ABD İsrail ilişkileri, Ortadoğu politikası, Trump İsrail bağları, Israel Hayom, Gazze savaşı, Trump Husi ateşkesi, Trump dış politikası 2025, Ron Dermer, ABD diplomasisi 🧠 Meta Açıklama: Donald Trump, Netanyahu ile bağlarını kopardı. Trump, İsrail Başbakanı'nı manipülasyonla suçlarken, Ortadoğu'da yeni adımlarını İsrail ile koordinasyon kurmadan atmaya hazırlanıyor. Devamında istersen bu haber için görsel önerisi de sunabilirim WS37. Hazır mısın?

  • Çin’in Yeni Teşvik Paketi Piyasaları Etkilemedi: Gözler ABD ile Ticaret Görüşmelerinde

    Çin hükümeti, ekonomiyi canlandırmak için yeni bir teşvik paketi açıklasa da, piyasalar bu adımlara sınırlı tepki verdi. Yatırımcıların odağı ABD ile yürütülen kritik ticaret görüşmelerine çevrildi.

  • Bakan Uraloğlu Açıkladı: Türkiye’nin Sosyal Medya Şampiyonu Belli Oldu

    Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, sosyal medya kullanımıyla ilgili dikkat çeken verileri kamuoyuyla paylaştı. We Are Social ve Meltwater tarafından hazırlanan Dijital 2025 Türkiye Raporunu değerlendiren Bakan Uraloğlu, Türkiye'de internet kullanıcı sayısının 77,3 milyona ulaştığını, sosyal medya kullanıcılarının sayısının ise son bir yılda %1,7 artarak 58,5 milyona yükseldiğini açıkladı.

  • Yazılı basına telif koruması gelebilir

    TBMM Dijital Mecralar Komisyonu, AK Parti Hatay Milletvekili Hüseyin Yayman başkanlığında, Google’ın algoritma değişiklikleri ve bunların Türkiye’deki medya kuruluşları üzerindeki etkilerini görüşmek üzere toplandı. Yayman, "“Haberin telif konusu haline getirilmesini ve kullanıma bağlı olarak medya kuruluşlarına ücret ödenmesini talep ediyoruz" ifadesini kullandı.

  • Çetin Ünsalan Yazdı: Enflasyon düşerse, alım gücü artar mı?

    TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda sunum yapan Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, veriler meselesine değinmedi...

  • Selçuk Bayraktar’dan sonra bu kez Güler Sabancı’dan uyarı geldi!

    Geçtiğimiz süreçte Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın damadı ve BAYKAR Yönetim Kurulu Selçuk Bayraktar'ın yüzünü ve sesini kullanan yapay zeka dolandırıcıları bu defa da Güler Sabancı'nın kişisel bilgilerini kullandı...

  • Türkiye’nin dev çay firması satılıyor!

    Türkiye'nin en büyük çay üreticilerinden Of Çay, 6 yıl aranın ardından yeniden satılıyor. Şirketi 2019 yılında satın alan Jacobs kahvelerinin sahibi ABD merkezli Jde Peet’s, Türkiye'deki çay operasyonlarını elden çıkaracağını açıkladı...

Benzer Haberler