Enflasyon sonrası dünya ekonomisini ne bekliyor?

Pandemiden sonraki döneme ve bugünün enflasyon krizine baktığımızda, çoğu ekonomi, kendilerini 2010’ların uzun soluklu durgunluğuna geri döndürmekle tehdit eden güçlü rüzgarlarla karşı karşıya. Ancak, hizmet ticaretini artırmaya ve yeşil yatırımları artırmaya yönelik politikalarla, görünüm önemli ölçüde aydınlanabilir.

Günümüzde ekonomik yorumlar tipik olarak enflasyon veya durgunluk ile ilgili, bu nedenle merkez bankaları bu zorlukları kontrol altına aldıktan sonra büyüme beklentilerini göz önünde bulundurmakta fayda var.

Durum böyle olunca, büyümeye yönelik endişe verici rüzgarlar var gibi görünüyor. Gelişmiş ekonomi nüfuslarının çoğu yaşlandıkça, işgücü büyümeleri yavaşlamakta. Bunu telafi etmek için işçi başına daha fazla verimlilik olması gerekecek. Ancak, fiziksel sermayeye yapılan yatırımın yetersizliği, yani işgücü verimliliğinin, iş süreçlerinde veya ürünlerde önemli yenilikler olmadan hızla büyümesi olası değil Başlangıçta, pandemi sırasında artan evden çalışmanın üretkenliği artırdığı görünse de (zamandan tasarruf ederek ve sermayenin evde ve ofiste çoğaltılmasını önleyerek), birçok firma en azından bir süre için ofiste işçi bulundurmanın değerini yeniden keşfediyor.

Bir başka rüzgar, alt-orta sınıf hane halklarının pandemi boyunca ve şimdi de gıda ve yakıt fiyatları enflasyonundan büyük ölçüde zorlandığı yoksul ülkelerden geliyor. Birçok çocuk iki yıldan fazla bir süredir okulu kaçırdı ve bırakma olasılıkları yüksek. Bu da gelecekte gelir sağlama potansiyellerini ve işgücünün beceri tabanını daha geniş çapta zayıflatır. Bu arada, küreselleşmenin değişimi iyi işler bulmalarını daha da zorlaştırmakla tehdit ediyor. Uzun vadede, bu ülkelerdeki talebin zayıflığı gelişmiş dünyaya yayılacak.

Eğer dünya yeni büyüme kaynakları bulamazsa, pandemi öncesi seküler durgunluğun rahatsızlığına geri dönecek. Ancak bu sefer durum daha da kötü olabilir, çünkü çoğu ülke ekonomiyi canlandırmak için sınırlı mali kapasiteye sahip olacak ve faiz oranları pandemi öncesi en düşük seviyelerine hızlı bir şekilde geri dönmeyecek.

Neyse ki, halen başka fırsatlar var. Mal ticareti pandemiden önce sınırlarına ulaşmış gibi görünse de, hizmet ticareti hala ulaşmadı. Ülkeler çeşitli gereksiz engelleri kaldırmayı kabul edebilirlerse, yeni iletişim teknolojileri birçok hizmetin uzaktan sunulmasına izin verecek.

Chicago’da evden çalışan bir danışman Austin, Teksas’taki bir müşteriye hitap edebiliyorsa, Bangkok, Tayland’dan bir danışman da olabilir. Evet, diğer ülkelerdeki danışmanların kaliteyi sağlamak veya şikayetleri gidermek için Amerika Birleşik Devletleri’nde ön bürolara sahip olmaları gerekebilir. Ancak, küresel danışmanlık şirketleri tarafından üstlenilebilecek toplam iş hacmi, hizmetleri sınır ötesi sunulabilirse, ekonomiyi önemli ölçüde daha düşük bir maliyetle büyüyecek.

Benzer şekilde, teletıp sadece psikoterapi ve radyolojide değil, aynı zamanda rutin tıbbi teşhislerde de (bazen yerel ekipman veya hemşire pratisyen hekim tarafından desteklenen) giderek daha uygulanabilir hale geldi. Yine, küresel kuruluşlar (örneğin, küresel bir Cleveland Kliniği), Hindistan’daki bir pratisyen hekimin Detroit’teki hastalar için rutin tıbbi muayeneler yapmasına izin vererek bilgi ve itibar engellerini azaltmaya yardımcı olabilir – gerektiğinde onları Detroit’teki uzmanlara yönlendirebilir.

Bu tür hizmet ticaretinin önündeki en büyük engeller teknolojik değil, yapay. Anlaşılır bir şekilde, gelişmiş ekonomilerdeki yetkililer, Hindistan’daki pratisyen hekimlerin uygun sertifikasyon olmadan tıbbi hizmetler sunmalarına izin vermemekte. Ancak sorun, çoğu ülkenin sertifikasyon prosedürlerinin gereksiz yere hantal olması. Ya dünya, pratisyen hekimler tarafından yapılan çalışmalar için ortak bir sertifikasyon süreci üzerinde anlaşabilseydi? Olağandışı rahatsızlıkları olan bir ülke, orada pratik yapmak isteyenler için sınava bir ek olarak başvurabilir, ancak yalnızca kesinlikle gerekliyse.

İkinci bir sorun, ulusal sağlık sigortası programlarının tipik olarak ülke dışından gelen hizmetler için ödeme yapmaması. Ancak, sertifikasyon zorluğu karşılandıysa, ortaya çıkacak maliyet tasarrufları göz önüne alındığında, yapmamaları için iyi bir neden yok.

Üçüncü bir engel ise veri ve gizlilik. Hiçbir hasta, verilerin gizli tutulacağından ve kötüye kullanımdan korunacağından emin olamıyorsa, kişisel bilgilerini veya test sonuçlarını paylaşmaya istekli olmayacaktır. Jeopolitik gerilim ve ekonomik şantaj çağında, bu koşulların yerine getirilmesi sadece hizmet sağlayıcının taahhüdünü değil, aynı zamanda sağlayıcının hükümetinden hasta gizliliğini ihlal etmeyeceğine dair güvenceler gerektirir. Güçlü gizlilik yasaları çıkarabilen demokrasiler (kendi hükümetlerinin ne kadar veri görebileceğine dair sınırlamalar dahil), bu ticaretten yararlanmak için hükümet üzerinde çok az kontrolün olduğu otokrasilerden daha iyi konumlandırılacaktır.

Rutin konular dış kaynaklı olsaydı, bir ABD vatandaşının doktora ulaşmasının ne kadar hızlı ve daha uygun fiyatlı olacağını hayal edin. Gelişmiş ülkeler açıkça fayda sağlayacak, ancak gelişmekte olan ekonomiler de fayda sağlayacak, çünkü doktorlarının ürettiği gelirler yerel olarak daha fazla işçi istihdam etmek için kullanılacak. Dahası, bu doktorların göç etme olasılığı daha düşük olacak ve kendi ülkelerinin uzak bölgelerinde hizmet vermek için aynı teletıp teknolojilerini kullanabilecekler. Aynı zamanda, gelişmiş ekonomilerdeki uzmanlar, gelişmekte olan ülkelerdeki hastalara, şu anda yaptıkları gibi, New York veya Londra’ya seyahat etmek zorunda kalmadan hizmetlerinin daha fazlasını sunabilecekler.

Ancak, zengin ülkelerdeki hizmet sağlayıcıların, uzaktan rekabet etmenin zorluğuyla birlikte, onlara yüksek ücretler sağlayan engelleri kaldırmaya direnmeleri muhtemel değil mi? Muhtemelen, ancak rutin olmayan hizmetleri için hala önemli bir iç talep olacak. Ayrıca, engeller başka bir yerde düşürülürse, uzmanlaşmış yüksek katma değerli hizmetlerle çok daha büyük pazarlara hizmet edebilecekler. Bu nedenle, geniş bir grup ülke arasında hizmet ticaretinin önündeki engellerin azaltılmasına yönelik bir anlaşma, ikili anlaşmalardan daha büyük bir başarı şansına sahip olacak.

Dahası, küresel rekabetin yükünü taşıyan imalat işçileri de dahil olmak üzere gelişmiş ekonomilerdeki diğer birçok kişi, daha ucuz temel hizmetlerden yararlanacak. Hem ülkeler içinde hem de ülkeler arasında ekonomik eşitsizlik azaldıkça, küresel talep de güçlenmeli şu durumda.

Büyüme için bir diğer potansiyel kaynak “yeşil” yatırımlarda yatıyor. Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı Avrupa için temiz enerji geçişini zorlaştırmış olsa da, dünyanın emisyon ağırlıklı sermayesinin çoğunun hala değiştirilmesi gerekiyor ve bu yatırımlar küresel ekonominin hızlı bir şekilde büyümesine yardımcı olabilir.

Geçişe yardımcı olmak için, her ülkenin yatırım kredileri, emisyon düzenlemeleri, kapital ve ticaret sistemleri veya karbon vergileri gibi işletmeler ve tüketiciler için mantıklı teşvikler oluşturması gerekecek. Hükümetlerin ayrıca, düşük emisyonlu ülkelerde (tipik olarak daha fakir ve daha savunmasız olan) enerji geçişini finanse etmeye yardımcı olabilmeleri için yüksek emisyonlu ülkelere (tipik olarak daha fakir ve daha savunmasız olan) sorumluluk tahsis etmek için bir sistem üzerinde anlaşmaya varmaları gerekecek.

Pandemi sonrası, enflasyon sonrası ekonomik görünüm tamamen kıyamet ve kasvetli değil. Ancak yapay engelleri ortadan kaldırmak ve mevcut teknolojilerden yararlanmak için çok fazla çalışma yapılması gerekiyor.

Project Syndicate- RAGHURAM G. RAJAN