ANALİZ: Cari açık beklendiği gibi, finansman tarafı tahmin edildiği kadar kötü

Cari fazla yaratmaya dayanan Yeni Ekonomi Modeli’nin uygulandığı Türkiye ekonomisi, 8 aydır aralıksız cari açık veriyor. Haziranda kaydedilen açık bir önceki yılın aynı ayına göre 2 milyar 269 milyon dolar artarak 3 milyar 458 milyon dolara çıktı. 12 aylık aylık cari işlemler açığı böylece 32 milyar 667 milyon dolara yükselerek 15 ayın en yüksek seviyesine ulaştı.

Enerji fiyatlarıyla ivmelenen ithalat ve ihracat artışındaki yavaşlama bir araya geldiğinde genişleyen dış ticaret açığı, cari açıktaki yükselmenin temel nedeni. Turizm kaynaklı hizmet gelirlerindeki hızlı toparlanma ise ithalattaki artışın yarattığı dış ticaret açığının cari işlemler açığına olumsuz yansımasına engel olamıyor.

Cari açık genişlemeye devam ederken sorun finansman tarafı uzun süredir olduğu gibi. Sadece haziran ele alındığında eldeki 3,5 milyar dolarlık cari açığa ek olarak portföy yatırımlarından çıkış 1,6 milyar dolar ve net dış borç ödeme 1,9 milyar dolar. Toplamından oluşan aylık finansman açığı böylece 7,0 milyar dolara yükseliyor. Buna karşılık finanse edilen 7,0 milyar dolarlık açığın sadece 1,0 milyar doları doğrudan yatırımlardan, 2,0 milyar doları TCMB rezervlerinden ve 4,0 milyar doları da net hata ve noksan kaleminden sağlanıyor.

İlk altı aylık verilerle değerlendirildiğinde de resim aynı derecede tedirgin edici.  

Yılın ilk altı ayında cari açık 32,4 milyar dolar. Üzerine ülkeden çıkan portföy yatırımları 11,4 milyar dolar da eklenince ilk altı ayda bulunması gereken toplam döviz tutarı 43,8 milyar dolara çıkıyor.  Doğrudan yatırım 3,0 milyar dolarla toplam açığın %0,7’si ile sınırlı kalınca TCMB rezervleri 12,3 milyar dolar azalırken, net hata ve noksan kaleminden girişler 17,5 milyar dolarla dikkat çekici hale geliyor.

Aylardır olduğu gibi ödemeler dengesi verileri bir kez daha Yeni Ekonomi Modeli’nin çalışmadığını bir kez daha kanıtlayıcı nitelikte. Çalışmadığı gibi, seçilen ekonomi politikaları cari açık genişlerken çok ihtiyaç duyulan yabancı sermayeyi de Türkiye’den kaçırmaya ve uzak tutmaya neden oluyor.

Son üç senedir (Ağbal dönemi hariç) cari açık finansmanının kaynağı tanımlanmayan net hata noksan kaleminden kaynaklanması ve TCMB rezervlerini eritmesi TL’deki devam eden kırılganlığın ve son yıllarda bitmeyen değer kaybının açıklayıcısı.

Önümüzdeki seçime kadar olan dönemde Yeni Ekonomi Modeli’nde ısrar TL’de değer kaybının devam edeceğini ve enflasyona yansımalarının da bitmeyeceğini anlatmalı. Petrol fiyatlarında son dönemde izlenen gerilemenin kış aylarında ne derece kalıcı olabileceği bilinmiyor. Altın ve enerji hariç tutularak çekirdek dengenin fazla veriyor olması ise gerçek döviz ihtiyacını azaltıcı bir durum değil, Bakan Nebati’nin söylediği şekliyle teselli ve YEM’in başarısının kanıtı değil.  

2002 sonunda 43-45 milyar dolardan daha az olmayacak bir cari açık, 13-15 milyar dolar arası portföy çıkışları ve 10-15 milyar dolara ulaşan net dış borç ödeme ile karşılaşmamız mümkün. Bu da merkez bankasının swap hariç döviz rezervlerinin -55 milyar dolar civarında oluşu eşliğinde Cumhurbaşkanı’nın neden riskli Rus parası ve Suud dolarları peşinde koştuğunu açıklıyor. 2023 bahar aylarında yapılmnası olası görünen seçimlere kadar döviz satışları yoluyla TL’yi baskılamak hedefinde olan Erdoğan açısından yolun sonuna yaklaşıldığı ve özellikle seçim sonrası döneme ait risklerin giderek yükseldiği anlaşılıyor.

Detaylardan görünen

TCMB’nin açıklamasına göre, bir önceki yılın aynı ayına göre, olumlu tarafta hizmetler dengesi kaynaklı girişler  in 2 milyar 508 milyon dolar artarak 4 milyar 24 milyon dolara yükselmesi ve birincil gelir dengesi kaynaklı çıkışların 105 milyon dolar azalarak 946 milyon dolara gerilemesi var. Fakat, ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığının 4 milyar 794 milyon dolar artarak 6 milyar 426 milyon dolara yükselmesi cari açığın genişlemesinde etkili.

Çekirdek denge 4,3 milyar dolar fazla 

Altın ve enerji hariç tutularak hesaplanan cari işlemler hesabınndaki fazla bir önceki yılın aynı ayında 1 milyar 931 milyon dolardan 2022 Haziran’da 4 milyar 294 milyon dolara yükseldi. Hizmetler dengesi kapsamındaki net turizm geliriyse bir önceki yılın aynı ayına göre 1 milyar 702 milyon dolar artarak 2 milyar 728 milyon dolara yükseldi.

İkincil gelir dengesinde izlenen net çıkışlarsa önceki  yılın aynı ayında 22 milyon dolardan bu ayda 110 milyon dolara yükseldi.

Cari açıktaki yükseliş finansman kalitesinin bozukluğu: TL’de değer kaybı

Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler haziran ayında 950 milyon dolar olurken yine düşük kaldı. Portföy yatırımları 1 milyar 578 milyon dolarlık net çıkış yönündeydi. Alt kalemlere göre, yurtdışı yerleşikler hisse senedi ve devlet iç borçlanma senetleri piyasalarında sırasıyla 509 milyon dolar ve 218 milyon dolar net satış yaptılar.

Yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla sayesinde bankaların net borçlanması 16 milyon dolarla sınırlıydı.

Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki net efektif ve mevduat varlıkları 416 milyon dolar arttı.

Yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları, yabancı para cinsinden 638 milyon dolar ve Türk Lirası cinsinden 5 milyon dolar net artış olmak üzere toplam 643 milyon dolar net arttı.

Yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili olarak; bankalar, Genel Hükümet ve diğer sektörler sırasıyla 1 milyar 39 milyon dolar, 67 milyon dolar ve 264 milyon dolar net geri ödeme yaptılar.

Resmi rezervler de bu ay 1 milyar 960 milyon dolar net azaldı.

GA.