Sedat Peker’in YouTube videoları gündemi sarstı. Hatta bu videoların içeriği hakkında yabancı basında şimdiden İngilizce ve Almanca makaleler yazıldığını gördüm. Ancak, başlarda Sedat Peker kendi kanalında yorumlara izin vermiyordu. 6. Bölüm’den itibaren yorumlar açık ve “Reis Sedat Peker” YouTube kanalının paylaştığı videolara çok sayıda yorum yazılıyor.
Videoları bir süredir milyonlarca vatandaşımla birlikte takip ediyorum. Videolar yorumlara açıldığı andan itibaren binlercesini okudum. Okuduğum yorumları, aşağıdaki altbaşlıklara göre gruplara ayırdım (kodladım). Unutmayın! Bu bir kalitatif analiz olduğu için, kantitatif çalışmalardaki gibi temsiliyet iddiası olmayıp, görecelidir. Aynı yorumları bir başkası okuduğunda farklı çıkarımlarda bulunabilir. Bir temsiliyet veya nesnellik iddiası varmış gibi anlaşılmaması için analizde kesin rakamlar vermekten kaçınacağım. Fakat, kalitatif analize geçmeden önce, temsiliyet iddiası olan Türkiye Raporu’ndan sayısal veriler aktaracağım:
Türkiye Raporu Mayıs 2021 ikinci anketi sonuçlarına göre:
Katılımcıların %57’si Türkiye’de derin devlet olduğuna inanıyor. Eğitim seviyesi yükseldikçe bu görüşe katılanların oranı da artıyor. HDP seçmenlerinin %83’ünün bu görüşe katılması dikkat çekiyor. Bu görüşe katılmayan, yani Türkiye’de derin devlet olmadığını düşünenler arasında öne çıkan gruplar AK Parti seçmenlerinin %47’si ve 18-24 yaş arası gençlerin %38’i.
Türkiye’de derin devlet olması gerektiğini düşünenler arasında sağ görüşlü vatandaşlar öne çıkıyor. MHP seçmeni olanların %46’sı, AK Parti seçmeni olanların %35’i ve İYİ Parti seçmeni olanların %33’ü “Türkiye’de derin devlet olmalı” diyorlar. CHP seçmenlerinde bu görüşe katılanların oranı %18 ama neredeyse bir o kadar da emin olmayan var. İlginç bir veri de yüksek eğitimli katılımcıların %25’inin “Türkiye’de derin devlet olmalı” demeleri.
Bu verilere baktığımızda, Sedat Peker’in açıklamalarının ve etkilerinin ötesinde, “derin” devleti kendi bakış açısından rasyonalize eden ciddi bir kitle olduğunu görüyoruz. Araştırmadaki tüm katılımcıların %51’i Sedat Peker videolarını izlemiş. Türkiye’de derin devlet olduğuna inananların %34’ü Peker’e de inanıyor. Neredeyse bir o kadar da inanmayan ve şüpheyle yaklaşan var. Türkiye’de derin devlet olmadığını düşünenlerin %50’si, olup olmadığından emin olamayanların ise %58’i Sedat Peker videolarını izlememiş veya ilgilenmemiş. Yine eğitim seviyesi yükseldikçe Sedat Peker’in anlattıklarına inananların oranı artıyor. Ancak, sayıları daha az olmakla birlikte, eğitim seviyesi yükseldikçe şüpheci yaklaşanların da oranı artıyor. Erkekler kadınlardan daha şüpheci yaklaşırken, kadınların %48’i ve eğitim seviyesi en fazla ilkokul olan katılımcıların %51’i Sedat Peker videolarını ya izleyememişler ya da ilgilenmemişler.
Yukarıdaki veriler için İEA ekibinden Güvenç Kutlusoy ve Doğukan Doğru’ya teşekkür ederim. Yazının devamında okuyacağınız YouTube yorumlarına dair kalitatif analizi, bu sayısal veriler ile birlikte düşünerek daha kapsamlı bir değerlendirme yapabilirsiniz. Daha detaylı verileri Türkiye Raporu Mayıs 2021 – II. Sayı’da bulabilirsiniz.
Bulgular
Kimler var?
İşe giderken yolda izleyenler, uyumadan 7:30’a kadar bekleyenler, hemen izleyemeyip akşama bırakanlar, alarm kurup 07:30’da kalkanlar, Sedat Peker destekçileri, yorum yazmak isteyip Silivri soğuklarından çekinenler, muhalifler, iktidar seçmeni, (Pan)Türkçüler, şeriatçılar, meraklılar, sabırsızlar ve konunun dağılmasından şikayet edenler, başka dijital platformlarda umduğunu bulamayanlar(!)… Kısacası, Toronto’dan Melbourne’e, genç-yaşlı, kadın-erkek, seven-sevmeyen herkes var. Ama yorum yazanların arasında Sedat Peker’e (veya şu anki eylemlerine) destek verenler ve genç vatandaşlar bariz çoğunlukta.
Karşıt söylemler
- Hükümete ve devlete saldırıyor. Türkiye’yi karıştırma planlarının bir parçasıdır.
- Fetullahçıdır, CIA’in kuklasıdır, bu yüzden Araplar tarafından korunuyor
- Sonuçta eski bir suçlu, şu anda da kaçaktır. Söylediklerine güvenilmez
- Ülkücü kimliğine ihanet edip, hainlerle işbirliği içine giriyor
- Kibirli bir mafyadır. Hırsından ve açgözlülüğünden dolayı iftiralar atıyor
- Narkotik suçludur. Uyuşturucu kullanmakta, sarhoş gezmektedir.
- Samimi değil, şantajcı. Nabza göre şerbet veriyor ve içten pazarlıklı.
Destek söylemleri
- Kurgusal “anti-kahramanlara” benzetenler (John Wick, Ramiz Dayı, Deli Yürek, Pablo Escobar, Casa de Papel ekibi vb…)
- İdeolojik destek verenler ve Sedat Peker sloganları yazanlar (“bir umuttur yaşamak”, “devler gelir devler gider…”)
- Doğal afetlerde yaptığı yardımlar ve hayır işleri olduğunu söyleyenler
- Sedat Peker’e dair izleniminin değiştiğini söyleyenler ve “önceden bildiklerinin aksine” Sedat Peker’i“bilgili, donanımlı, zeki, okumuş” şeklinde tarif edenler
- Baba-kız ilişkisi ve aile müessesesinin mahremiyeti bağlamında haklı görüp destek verenler – Özellikle Süleyman Soylu’nun, Sedat Peker’in eşini dahil ederek yaptığı açıklamalar tepki çekiyor
- Yalan söylememesi ve çarpıtmaması koşuluyla, bildiklerini kamu yararı için anlatması gerektiğini düşünenler
Vatandaşın Aklındaki Sorular
Hazır bir “kaçak” yakalamışken, vatandaş aklında kalan tüm soruları yorumlarda Sedat Peker’e yöneltiyor. Bunların bazıları tamamen konu dışı ve Sedat Peker ile alakası olmadığı düşünülecek sorular. Bazıları için ise “belki bir bildiği olabilir” diye düşünebiliriz. Ama dikkat çekmek istediğim nokta, herkesin aklında olup bir türlü cevaplanmayan sorular:
- Muhsin Yazıcıoğlu’na ne oldu? (açık ara en çok merak edilen)
- Futbolda dönen pislikler nedir?
- 15 Temmuz hakkında ne biliyorsun?
- Burhan Kuzu’ya neler oldu?
- Kaşif Kozinoğlu’na ne oldu?
- Mehmet Cengiz hakkında ne biliyorsun?
- Osman Yıldırım kimdir?
- Tarsus’taki gizemli kazıda ne oluyor?
- Cem Garipoğlu olayının perde arkasında ne var?
- Öğretmen atamaları yapılacak mı?
- Çözüm sürecinde neler oldu?
- Sabancı süikastı nasıl oldu?
- Ahmet Cem Ersever’e ne oldu?
Analiz
Vatandaşın aklındaki sorular, bazı yorumlarda da açıkça ifade edildiği üzere, toplumun şeffaflık ihtiyacını yansıtıyor. Videolara olan yoğun ilginin sebebi de aynı. Özde mi sözde mi olduğu bir kenara, Sedat Peker bir tür şeffaflık sunuyor. Soruların cevaplanamadığı, en az 30 yıldır biriktirildiği bir düzende (öyle veya böyle) bazen cevap, bazen de ipuçları sunuyor.
Analizin tamamı burada.