Sayıştay 2020 Raporu: Cumhurbaşkanına çalışıyoruz!

Sayıştay’ın kamu kurumlarının mali faaliyetlerini izlediği 2020 raporunu açıkladı.  Rapordan ilginç başlıklar paylaşıyoruz:

– Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın üç ayrı kalemdeki mutfak harcamaları 2020’de 2019’a göre yaklaşık yüzde 64 artarak 2020’de toplam 7 milyon 414 bin TL oldu.  Söz konusu giderler, beslenme, gıda amaçlı ve mutfakta kullanılan tüketim malzemeleri ile, yiyecek ve içecek harcamalarını kapsıyor.

– Yolluklar için 2019 yılında 14 milyon lira harcama yapılırken, 2020 yılında bu rakam 8.4 milyon liraya, görev giderleri 1.4 milyar lira iken 1.2 milyar liraya, hizmet alımları 147 milyon lira iken 154 milyon liraya, temsil tanıtma giderleri 50 milyon liradan 32 milyona düştü.

– Cumhurbaşkanlığı’nın “Tıbbi ve Laboratuvar Sarf Malzemeleri”  harcamaları da dikkat çekti. 2019 yılında yaklaşık 5 milyon lira harcama yapılan bu kalemde 2020 yılında yapılan harcama ise 51 milyon lirayı geçti.

– Cumhurbaşkanlığı’nın 2019’da 11 milyon 73 bin TL olan “Bakım Onarım ve Üretim Malzemeleri” harcamaları yaklaşık 3 kat artarak  32 milyon TL’ye çıktı.

– Cumhurbaşkanlığı 2020’de toplam 397 milyon 605 bin TL transfer ödemesi yaptı. Bu rakam 2019’da 420 milyon 158 bin TL idi. 2020’de yapılan transfer ödemelerinin 377 milyon 605 bin TL’lik kısmı hazine yardımları iken; Cumhurbaşkanlığı’nın çeşitli dernek ve vakıflara yaptığı ödemelerin izlendiği “Kar amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler” hesabı 12.5 milyon TL’den 14 milyon TL’ye çıktı. Hane halkına yapılan yardımlar ise 5 milyon TL’den 6 milyon TL’ye çıktı.

Sayıştay’ın Milli Eğitim Bakanlığı raporunda usulsüzlükler

Sayıştay’ın Milli Eğitim Bakanlığı’nda (MEB) 2020 yılında gerçekleştirdiği denetimlerden çarpıcı sonuçlar ortaya çıktı. Geçen günlerde istifa eden Ziya Selçuk’un başkanlığında yapılan incelemelerde çok sayıda usulsüz işlem tespit edildi. Yapılan denetimlerde piyasa fiyatının 3 – 4 kat fazlasına malzeme alımı yapıldığı belirlenirken, doğalgaz dağıtım şirketlerine ‘güvence bedeli’ adı altında milyonlarca lira ödendiği öğrenildi.

Sözcü’den İsmail Şahin’in haberine göre, ilçe milli eğitim müdürlüğü kadrolarına mevzuatta öngörülen atanma şartlarını taşımayan 49 kişi asaleten atandı. Bakanlık, bu durumun insan kaynağı yetersizliğinin getirdiği zorunluluklardan kaynaklandığını ifade etti. Sayıştay ise bu durumun mevzuatın dışına çıkılmasının gerekçesi olamayacağını belirtti. Sayıştay, eğitim sisteminin etkili, güven duyulan ve yasal çerçevesi ile uyumlu bir şekilde yönetilmesinin güvence altına alınmasını sağlamak amacıyla ilçe milli eğitim müdürlüğü kadrolarına yapılan atamalarda yasal düzenlemelere riayet edilmesini, mevzuata aykırı atamaların iptal edilmesini ve bundan sonra yapılacak atamalarda yasal düzenlemelere uygun olmayan uygulamalara izin verilmemesini istedi.

Sayıştay’ın bulgularına göre Milli Eğitim Bakanlığı, 2020 yılında gerekli şartlar oluşmadığı halde bazı yapım işlerinde pazarlık usulü (21/b) ihaleler yaptı. Bu ihalelerde rekabetin yeterince sağlanamaması sebebiyle ihale/sözleşme bedelinin işlerin yaklaşık maliyetine çok yakın gerçekleştiği ve gerekçeleri açıklanamayan bazı uygulamaların yapıldığı tespit edildi.

Bakanlığın Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü tarafından yapılan;

– Hızlandırılmış Eğitim Programı Kırtasiye Setleri Alımı (ihale tarihi 18.03.2020)

– Halk Eğitim Merkezleri Temizlik Malzemesi Alımı (ihale tarihi 23.07.2020)

– Hızlandırılmış Eğitim Programı Kırtasiye Setleri Alımı (ihale tarihi 28.07.2020)

ihalelerinin 21/b kapsamında değerlendirilerek ihale edilmesinin mümkün olmadığını ifade eden Sayıştay denetçileri, temizlik ve kırtasiye malzemeleri üreten ve pazarlayan firmalar yerine, yolcu taşımacılığı, filo kiralama, ilaç ve tıbbi cihaz, bilişim ve yazılım gibi ilgisiz alanlarında faaliyet gösteren firmalardan, hem yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas piyasa araştırması yapıldığını hem de ihaleye davet edilerek alımlar yapıldığını belirledi.

Firmalar ihalelerden hemen önce kurulmuş

İhalelere teklif vermeye davet edilen veya alımın yapıldığı bazı firmaların, ihale tarihinden yaklaşık bir ay önce kurulduğuna dikkat çeken denetçiler, bu firmaların hangi özelliklerinden dolayı ihaleye davet edildiği konusunda her hangi bir gerekçe ileri sürülemediğini raporuna yazdı. Temizlik malzemesi alım ihalesinde ihaleye teklif veren 3 firmadan 2’sinin adreslerinin de aynı olduğu görüldü.

Sayıştay’ın raporunda ihalelerle ilgili şu ifadeler yer aldı:

“Temizlik ve kırtasiye malzemeleri alımlarının yaklaşık maliyet ve ihale fiyatları gerçek piyasa fiyatlarını yansıtmadığı görülmüştür.

Söz konusu alımların ihale tarihlerindeki fiyatlarına ilişkin Ankara Ticaret Odası’ndan resmi yazı ile rayiç fiyat tespiti istenilmiş; gelen cevapta alımların ihale tarihindeki fiyatları (sözleşme fiyatları) toplamı ile Ankara Ticaret Odası rayiç tespit fiyatları toplamı arasında büyük farklar olduğu tespit edilmiştir.

Bu fark temizlik malzemesi alım ihalesinde 3,25 kat olup alımların belirlenen Halk Eğitim Merkezlerine nakliye dahil teslim fiyatı olması da arada bu derece yüksek fiyat farkı olmasını gerektirmemektedir.

Teknik şartnameleri bire bir aynı olan Mart ve Temmuz ayında yapılan kırtasiye setleri alım ihalelerindeki bazı kalemlerde, yaklaşık maliyet ve ihale fiyatlarında yaklaşık 3-4 kat fiyat farkı olup, hem yaklaşık maliyet hem ihale fiyatlarının gerçek piyasa fiyatlarını yansıtmadığı görülmektedir.”

“Hibeler takip edilmedi”

Sayıştay’ın denetimlerine göre Milli Eğitim Bakanlığı, bütçe dışı kaynaklarla finanse edilen projelerle sağlanan eğitim hizmetleri ile yapılan yatırımlar için merkezi bir izleme, raporlama ve takip sistemi kurmadı.

Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve UNESCO gibi yapılardan gelen hibelerle 2020 yılında 2 bin 241 proje hayata geçirildi. Burada kullanılan kaynağın büyüklüğü 2 milyar 38 milyon liraydı.

Sayıştay, bakanlığın taşra teşkilatlarında kullanılan fonlara ilişkin tüm süreç ve uygulamaların ortak bir platformda kayıt altına alınmasını ve tüm verilerin ulaşılabilir olmasını, projelerin bölge ve iller arasında dengeli dağıtılmasını istedi.

Doğalgaz dağıtım şirketlerine güvence

Sayıştay incelemelerinde, serbest olmayan tüketici konumunda olan Milli Eğitim Bakanlığı eğitim kurumları ile dağıtım şirketleri arasında imzalanan doğalgaz kullanım sözleşmeleri kapsamında 2018-2020 yılları arasında toplam 94 milyon lira tutarında doğalgaz güvence bedeli ödendiğini tespit etti. Uygulamanın usulsüz olduğunu belirten Sayıştay denetçileri, doğalgaz kullanım sözleşmelerinin kamu yararı gözetilerek düzenlenmesi ve dağıtım şirketlerine doğalgaz güvence bedeli adı altında ödemede bulunulmaması gerektiğini vurguladı.

Karayolları 2025’e kadar yapılacak garanti ödemeler için 24.8 milyar dolar ve 2.9 milyar Euro ayırmış

Karayolları Genel Müdürlüğü’nün (KGM) Yap-İşlet-Devret projeleri kapsamında 2025 yılına kadar dört otoyol projesi için 24 milyar 871 milyon dolar, iki otoyol projesi için de 2 milyar 988 milyon 494 bin Euro garanti ödemesi taahhüt ettiği ortaya çıktı. Bugüne kadar yapılan garanti ödemelerin tutarı ise 2 milyar 406 milyon doları buldu. Raporda, 2025 yılına kadar işletmeci şirketlere 179 milyar 635 milyon TL daha ödeneceği ancak, araç geçişleri dikkate alındığında bu miktarın 81 milyar 711 TL’ye düşebileceği ifade edildi.

Sayıştay raporunda detaylar ortaya çıktı

Sayıştay’ın 2020 yılı KGM raporuna göre Yap-İşlet-Devret projeleri kapsamında yüklenici firmalara yaptığı ve yapmayı öngördüğü garanti ödemelerinin toplam tutarları ortaya çıktı. Rapora göre, 2025 yılına kadar Kuzey Marmara Otoyolu’nun üç ayrı kesimi ile Gebze-İzmir Otoyolu, Ankara-Niğde Otoyolu ve Menemen-Çandarlı Otoyolu için toplam 179 milyar 635 milyon TL garanti ödemesi taahhüt edildi. Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu için taahhüt edilen miktar, 10 milyar 754 milyon 20 bin dolar olarak tabloda yer aldı. Bugüne kadar yapılan garanti ödeme tutarı ise 1 milyar 924 milyon 127 bin 973 doları buldu.

Kuzey Marmara Otoyol Projesi için ise üç ayrı kesimin toplam garanti edilen ödeme tutarı 14 milyar 116 milyon 983 bin dolar olarak tespit edildi. Bugüne kadar yükleniciye, 2 milyar 406 milyon 688 bin dolar garanti ödemesi yapıldı. Ankara-Niğde Otoyolu için 2 milyar 447 milyon 193 bin Euro garanti ödemesi öngörülürken bugüne kadar yapılan ödemeye ilişkin bilgi verilmedi. Menemen-Çandarlı Otoyolu için de 541 milyon 301 bin Euro garanti ödemesi öngörüldü, yükleniciye yapılan toplam ödeme tutarı da 35 milyon 788 bin 284 Euro olarak gerçekleşti. 2020 yılında yapılan toplam ödeme tutarı ise 1 milyar 741 milyon dolar ve 35 milyon 788 bin Euro’yu buldu.

2025 sonrasına tabloda yer verilmedi

Öte yandan Sayıştay raporunda garanti ödemelerinin toplamına ilişkin bazı tutarsızlıklara da yer verildi. Buna göre, 31 Aralık 2020 tarihi itibariyle kalan garanti ödemesi için 179 milyar 635 milyon 821 bin 290 TL kaldığı ancak, bilançoda borç kalanının 81 milyar 711 milyon 958 bin 952 TL gözüktüğü belirtildi. Raporda, bu farklılıkla ilgili olarak, şöyle denildi:

“İdarenin mali tablolarında işletmeye açılan söz konusu 6 projeye ilişkin 2025 yılına kadar verilen talep garantileri yansıtılmıştır. Ancak, söz konusu projelerin kamuya devir tarihleri 2025 yılından daha sonra olup bazılarının işletme süreleri 2036 yılına kadar devam etmektedir. Mali tablolarda yer alan tutarların arasındaki fark, ‘muhtemel araç geçişlerinden elde edilecek gelirlerin dikkate alınmamasından’ kaynaklanmamakta; İdare tarafından ödenmesi muhtemel tutarların 2025 yılına kadar hesaplanmasından kaynaklanmaktadır.”

ANKA, T24, Sözcü