Hedefler için İş Dünyası Platformu, 21 Aralık 2020 – 15 Ocak 2021 tarihlerinde telefon yoluyla bir işletme anketi uygulamıştır. Bu anket, 23-27 Mart 2020 ve 11-22 Mayıs 2020 tarihlerinde uygulanan anketin ardından Covid-19 krizinin işletmeler üzerindeki etkilerini araştırmayı amaçlayan üçüncü anket olmuştur.
- Anket; İmalat Sanayi, Toptan-Perakende Ticaret, İnşaat ve Hizmet sektörlerini (Konaklama ve Yiyecek, Ulaştırma ve Depolama ve diğer hizmetler) işletme büyüklüğü katmanlarında temsil eden örnekleme dayalı olarak 12 istatistiki bölgeye dağılan 12 ilde gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın örneklemi belirlenirken TÜİK 2017 yıllık sanayi ve hizmet istatistikleri doğrultusunda firma ölçek dağılımları, SGK 2020 istatistikleri baz alınarak ise il örneklem dağılımları gerçekleştirilmiştir.
İşletmeler saha çalışmasını yürüten Kuantum Araştırma Şirketi’nin işyeri veritabanından rassal olarak seçilmiştir. Ulaşılan işletme sayısını artırmak için anket ayrıca Hedefler için İş Dünyası Platformu ağına duyurularak elektronik ortamda ilave işletme katılımı sağlanmış; toplamda 610 işletme ile tamamlanmıştır.
SONUÇLAR: Covid-19’un işletmeler üzerindeki etkisi kısmen hafifliyor gibi görünse de kronikleşiyor
Covid-19’un işletmeler üzerindeki etkisi kısmen hafifliyor gibi görünse de kronikleşiyor. 2020 4. çeyrek sonunda firmaların %41’i Covid-19 krizinin kendilerini büyük ölçüde etkilediğini (4 üzerinden 4 düzeyinde), %35’i ise etkilediğini (4 üzerinden 3 düzeyinde) dile getirmiştir. Covid19 krizinden etkilenme düzeyi 1. çeyrek anketinde 3,5, 2. çeyrekte 3,3, 4. çeyrekte ise 3,1 değerini alarak sistematik bir şekilde gerilemiştir.
- Mikro ve küçük ölçekli firmalar Covid-19 krizinin etkisini daha fazla hissetmeye devam ediyor. Yüksek düzeyde etkilenen firmaların oranı mikro ölçekli firmalarda %51’e yükselirken büyük ölçeklilerde %38’e düşüyor. Benzer durum 2. çeyrek anketinde de ortaya çıkmıştı. Mayıs 2020’de gerçekleştirilen bu ankette firmaların %50’si yüksek düzeyde etkilendiğini dile getirirken mikro ölçekli firmalarda bu oran %69’a yükselmişti. Öte yandan imalat ve ulaştırma-depolama sektöründeki işletmelerin %50’si büyük ölçüde etkilendiğini söyleyerek genel ortalamadan ayrışıyor.
Firmaların iş hacimlerinde son bir senedir yaşanan daralma 2020’nin son çeyreğinde de devam ediyor
- Firmaların iş hacimlerinde son bir senedir yaşanan daralma 2020’nin son çeyreğinde de devam ediyor. İşletmelerin %68’i iş hacimlerinin bir önceki yılın aynı çeyreğine göre azaldığını, %67’si ise bir önceki çeyreğe göre de azaldığını belirtmiştir. Mikro ve küçük ölçekli işletmelerin bu oran sırasıyla %70 ve %73’e yükselirken ulaştırma ve depolama sektöründe %85’e yükseliyor.
- Firmaların iş hacminde yaşadığı daralmanın istihdam üzerindeki etkisi şiddetleniyor. İşletmelerin %57’si işgücü kaybı yaşadıklarını belirtiyor. Bu oran 2. Çeyrek anketinde %20 seviyesindeydi . İşgücü kaybı yaşadığını söyleyenlerin oranı üç büyük ilde %54’ken diğer illerde %64’e yükseliyor. Çalışanlarının yarıdan fazlasının kadın olduğu işletmelerde ise işgücümüz azaldı diyenlerin oranı %63’e yükseliyor.
- Kadın-erkek çalışan oranının dengeli olduğu işletmelerin %6’sı erkekler çalışan sayısının daha fazla azaldığını söylerken kadın çalışanların daha fazla azaldığını söyleyenlerin oranı %13’e çıkmaktadır.
- Firmaların %90’ı iş hacimlerindeki daralmayı, %85’i ise işgücündeki kaybı Covid-19’un etkilerine bağlıyor.
- İşletmelerin %20’si zorunlu ödemelerini gerçekleştiremediğini söylerken mikro işletmelerde bu oran %30, büyük işletmelerde ise %5. İşletmelerin %41’i Covid-19 krizinin devamı durumunda sermayelerinin en fazla bir çeyrek daha yeterli olacağını belirtiyor.
- İhracat ve e-ticaret yapabilen firmaların sermaye yapılarının daha iyi, müşteri kitlesi kamu olanların ise daha kötü durumda olduğu görülüyor.
Gelecek Öngörüleri, İhtiyaçlar ve Müdahale Öncelikleri
- Firmaların risk algıları, Covid-19’un iç ve dış talep krizi getirmesinin yanı sıra mali istikrarsızlık getirdiğini gösteriyor. İç talep yetersizliği firmaların %37’si, alacakların tahsil edilememesi %36’sı, kalifiye işgücü bulamama %35’i tarafından yüksek riskli görülüyor.
- Kalifiye iş gücü kaybına 2. çeyrek anketinde düşük risk atfedilmesi ancak istihdam kaybına paralel olarak bu riskin son çeyrekte yükselmesi dikkat çekiyor.
- Enflasyon işletmelerin performansını en fazla kısıtlayan faktör olarak görülüyor. Firmaların %54’ü enflasyonun faaliyetlerini kısıtladığını belirtiyor. Sokağa çıkma kısıtlamaları ise özellikle hizmet ve imalat için bir diğer kısıtlayıcı faktör olarak öne çıkıyor.
- İşletmelerin yarısı krizin etkileri konusunda çok endişeliyken sadece %36’sı salgının ikinci dalgasına tamamen hazırdı. Hazır olmadıklarını söyleyen firmaların krizden daha fazla etkilendikleri göze çarpıyor.
- İşletmelerin %31’i önümüzdeki 6 ay içinde olumsuz etkilerin tamamen ortadan kalkacağını öngörürken %39’u bunun en az bir yıl alacağını düşünüyor.
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Bizi bu ucuzluk mahvetti’
Doç. Dr. Oğuz Demir Uyardı: Türkiye, çok ciddi bir kısır döngüye girebilir!
