İşgücüne katılım yükselince işsizlik oranı bu kez %1,4 puan artış gösterdi. Haziran ayında dramatik bir düşüşle %13,1’den %10,6’ya gerileyen mevsimsellikten arındırılmış manşet işsizlik oranı, Temmuz’da %12,0’e yükseldi. Geçen ay %15,0’den %12,3’e gerileyen tarım-dışı işsizlik oranı da %13,9’a yükseldi. TÜİK’in üçer aylık hareketli ortalamalar yöntemi kullanılarak yayımlanan işgücü istatistikleri yerine, ocak ayından beri bağımsız aylık tahminler kullanarak yayımlamaya başladığı yeni serilerdeki dalgalanma dikkat çekici boyutlarda kalmaya devam ediyor. Bu dalgalanmada özellikle işgücü katılım oranlarındaki oynaklık da etkili oluyor. Bu açıdan, trendin daha doğru değerlendirilmesi adına, açıklanan aylık verileri 3-aylık ortalama olarak takip etmek daha faydalı olabilir.
Buna göre, istihdam koşullarının özellikle salgına bağlı kısıtlamaların kaldırılmasının da desteğiyle, iyileşmeye devam ettiğini söyleyebiliriz. Şöyle ki, veri 3-aylık hareketli ortalama olarak takip edildiğinde, işsizlik oranının nisan ayındaki %13,1 seviyesinden temmuz ayında %11,8’e gerilediği görülüyor. Bu düşüş büyük ölçüde hizmetler sektörü başta olmak üzere ekonomik aktivitede devam eden ivmelenme başrolü oynasa da, işgücüne katılım oranındaki %50,9’dan %50,7’ye gerilemenin de kısmen yardımı olduğunu belirtmek lazım.
Önümüzdeki yıllarda işgücüne katılımındaki artış, işsizlik oranındaki düşüşü sınırlayacak. Salgın öncesi dönemde %53,0-53,5 seviyelerindeki işgücüne katılım oranı, salgınla birlikte %48 seviyelerinin de altına geriledikten sonra yeniden kademeli olarak kabaca %51 seviyelerine iyileştiyse de, halen salgın öncesi seviyelerin çok uzağında seyrediyor. Geçtiğimiz günlerde yayınlanan 2022-2024 dönemi OVP’ye göre, bu oranın 2024 yılına kadar kademeli olarak artarak %53,6’ye yükselmesi öngörülüyor.
Bu oranın bile, OECD ortalaması olan %70-71 civarı seviyelerin oldukça altında olduğunu not etmek lazım. Önümüzdeki yıllarda işgücüne katılım oranındaki yükselişler, işsizlik oranının makul seviyelere çekilmesi için giderek daha fazla istihdam yaratılmasını gerektirecek.
Salgın kaynaklı ani duruş sonrası istihdamdaki iyileşme devam ediyor. Aylık bazda dalgalı seyir izlese de, salgındaki istihdam kayıplarının telafi edildiği, hatta salgın öncesi seviyenin üzerine çıkıldığı söylenebilir. Şöyle ki, Kasım 2019-Nisan 2020 arasında yaşanan 3,1 milyon kişilik istihdam kaybının ardından (bunun yaklaşık 2,45 milyonluk kısmı salgının başındaki 2 aylık dönemde yaşandı), 3,6 milyonluk istihdam yaratıldığı görülüyor. Bununla beraber, salgın sürecinde uygulanan işten çıkarma yasağı ve kısa çalışma ödeneği gibi uygulamamaların tabloyu tam doğru bir şekilde değerlendirmeyi engellediğini de söyleyelim. Temmuz özelinde, hizmetler sektöründe 454 bin kişilik istihdam artışı, sanayide ise 287 bin kişilik istihdam kaybı var.
Ancak buradaki aydan aya oynaklıklar da tabloyu doğru bir şekilde değerlendirmeyi engelliyor (örneğin sanayide önceki ayda 295 bin kişilik artış vardı). Gene 3-aylık ortalamalara bakılırsa, son dönemdeki istihdam artışlarının ağırlıkla hizmet sektörlerinden kaynaklandığını, sanayideki istihdam artışlarının da gözle görülür şekilde azaldığını söyleyebiliriz.
En geniş-tanımlı işsizlik oranı %23,6 gibi yüksek bir seviyede seyrediyor. İşgücüne katılım oranındaki dramatik gerileme nedeniyle, geniş-tanımlı işsizlik oranları istihdama ilişkin daha doğru bir fikir verebilir. Bu nedenle, TÜİK Ocak’tan itibaren zamana bağlı eksik istihdam (örneğin ücretsiz izne ayrılanlar) ve potansiyel işgücünün (örneğin iş bulma ümidini kaybettiği için iş aramayanlar) hesaplamalara dahil edildiği geniş tanımlı işsizlik oranlarını da açıklamaya başladı. Buna göre, eksik istihdam ve potansiyel işgücünün hesaplamalara dahil edildiği en geniş tanımlı işsizlik oranı %23,6 gibi yüksek bir seviyede seyrediyor. İşsizlik oranı hesaplaması, sadece potansiyel işgücü dahil edilerek yapıldığında %19,6, sadece eksik istihdam üzerinden yapıldığında da %16,3 çıkıyor.
Serkan Gönençler, Ekonomist, Gedik Yatırım
FÖŞ – Özlem Derici Şengül: KAGİDER Ekonomi Sohbeti
Dr. Murat Kubilay: Kısa Vadeli Plan